معرفی کتاب چگونه مترجم شویم: مقدمه‌ای بر تئوری و عمل در ترجمه
بدون شک مطالعه درباره ترجمه‌ی و آموزش مترجمین حرفه‌ای، بخشی جدایی‌ناپذیر از انفجار روابط بین فرهنگی و انتقال دانش علمی و فنّاورانه است. مطمئناً نیاز به روشی جدید برای فرایند آموزش و یادگیری در برنامه‌های آموزش مترجمین متن و مترجمین هم‌زمان در سراسر جهان به‌خوبی احساس می‌شود. چگونه می‌توان به بهترین وجه دانشجویان رشته مترجمی را به‌سرعت پرورش داد و به معنای واقعی کلمه به آن‌ها کمک کرد که ترجمه را به‌سرعت و مفید انجام دهند؟ چگونه به بهترین صورت آن‌ها را آگاه سازیم تا دانش زبانی و فرهنگی را حفظ کرده و در مهارت‌های یادگیری و ترجمه که برای تبدیل‌شدن به افراد حرفه‌ای کارآمد لازم است استاد شوند؟
در حال حاضر فرضیات آموزشی غالب در برنامه‌های آموزش حرفه‌ای مترجمین عبارت‌اند از:
جایگزینی برای تجربه عملی وجود ندارد، یعنی برای یادگیری ترجمه فرد باید ترجمه کند، ترجمه کند و ترجمه کند.
بدون آسیب رساندن به توانایی دانشجویان دریافتن خطاهایشان در ترجمه راهی برای شتاب‌دهی به این فرایند وجود ندارد.
در دنیای حرفه‌ای، سریع‌تر در کل بهتر است، چون مترجمین سریع به‌شرط ادامه دادن به ترجمه صحیح پول بیشتری کسب می‌کنند؛ اما در دنیای آموزش سریع بودن به معنای بهتر بودن نیست. چون دانشجویان سریع لزوماً بی‌دقت، شلخته و یا سطحی در نظر گرفته می‌شوند.
کتاب «چگونه مترجم شویم» به ترتیب بر اساس پذیرش و رد هم‌زمان فرضیه‌های (۱) و (۲) شکل‌گرفته است. جایگزینی برای تجربه عملی وجود ندارد و برنامه‌های آموزش مترجم باید به فراهم کردن هر چه بیشتر آن [تجربه عملی] ادامه دهند؛ اما راه‌هایی برای سرعت بخشیدن به این فرایند بدون ایجاد عادت‌های بدِکاری وجود دارد. تغییر روش‌شناختی موردبحث، از روش تعلیمی است که تأکید اصلی را روی تحلیل آگاهانه قرار می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که تحلیل آگاهانه را با کشف ناخودآگاه و جذب برابر می‌کند. هرقدر موضوعی به‌صورت آگاهانه، تحلیلی، معقول، منطقی و سیستماتیک (روشمند) به دانشجویان ارائه شود و از آن‌ها انتظار رود که تا حد امکان مواد ارائه‌شده را به‌صورت آگاهانه و تحلیلی پردازش کنند مواد ارائه‌شده کندتر درونی می‌شوند.
در غالب اوقات، این امر خوبی است. مترجمین حرفه‌ای باید قادر باشند از سرعت خود کاسته و یک کلمه یا عبارت گیج‌کننده یا ساختار ترکیبی یا فرض فرهنگی را با باریک‌بینی و آگاهی تحلیلی از مشکل و راه‌حل‌های ممکن موردبررسی قرار دهند. تحلیل آهسته منبع نیرومندی از دانش جدید نیز هست. بدون انواع مشکلاتی که فرایند ترجمه را به‌سرعت حلزونی کاهش می‌دهند مترجم به‌سرعت به دام عادت می‌افتد.
هرچند فرض کتاب «چگونه مترجم شویم» بر این است که در دنیای حرفه‌ای یادگیری آهسته، باریک بینانه و تحلیلی به‌جای اینکه قانون باشد یک استثناء است و در دنیای دانشگاهی آموزش مترجم نیز باید این‌گونه باشد. همه افراد از طریق کانال‌های سریع و جامع ناخودآگاه، بهتر، سریع‌تر، کارآمدتر، طبیعی‌تر و لذت‌بخش‌تر یاد می‌گیرند. یادگیری آگاهانه و تحلیلی آزمایش مفیدی در مورد کانال‌های یادگیری مؤثرتر است. این نوع یادگیری تنها کانال یا حتی کانال اصلی که مواد از آن طریق ارائه می‌شود نیست یا حداقل نباید باشد.
بنابراین، کتاب «مترجم شویم» برای رفت‌وبرگشت بین دو حد نهایی یادگیری ناخودآگاه تنظیم‌شده، راه «طبیعی» که افراد خارج از کلاس یاد می‌گیرند و یادگیری آگاهانه تحلیلی، راه «مصنوعی» که به افراد صورت سنتی در کلاس آموزش داده می‌شود. وقتی متدهای تدریس از حالت سنتی تحلیلی دور می‌شود، یادگیری سرعت گرفته و لذت‌بخش‌تر و مؤثرتر می‌شود؛ و وقتی به یادگیری ناخودآگاه نزدیک می‌شود دانشجویان مقادیر بسیار زیادی را با سرعت ده برابر متدهای سنتی یاد می‌گیرند درحالی‌که حتی متوجه نمی‌شوند که در حال یادگیری هستند. چون یادگیری ناخودآگاه است به نظر می‌رسد چیزی یاد نگرفته‌اند هرچند با شگفتی درمی‌یابند که کارهای پیچیده را بسیار سریع‌تر و با اطمینان بیشتر و صحیح‌تر ازآنچه هرگز تصور می‌کردند انجام می‌دهند.
هرچند روش‌های ناخودآگاه مؤثر هستند تا حدودی نیز غیرهوشمندند به این معنا که شامل بازتاب انتقادی، خود فکری (فرا فکری)، آزمایش مواد در مقابل تجربه یا دلیل بسیار کمی هستند. مترجمین باید قادر به پردازش سریع و مؤثر مواد زبانی باشند؛ اما همچنین باید قادر به تشخیص قسمت‌های دارای مشکل بوده و با کاهش سرعت از راه‌های تحلیلی پیچیده آن‌ها را حل کنند. دلیل اصلی برای یکپارچه‌سازی متدهای تدریس آگاهانه با ناخودآگاه این است که یادگیرندگان باید قادر به آزمودن و به چالش کشیدن مواد و الگوهایی باشند که به‌سرعت و به‌صورت مؤثر تغییر می‌کنند. مترجمین باید قادر به رفت‌وبرگشت سریع بین ترجمه سریع ناخودآگاه و ترجمه آهسته، باریک‌بینانه‌ی تحلیل انتقادی باشند. به این معنا که نه‌تنها باید برای انجام هر دو تعلیم داده شوند بلکه تعلیم آن‌ها باید شامل حرکت رفت‌وبرگشتی بین این دو باشد. ناخودآگاه به تحلیلی – تحلیلی به ناخودآگاه. مترجمین نه‌تنها باید قادر به انجام هر دو نوع ترجمه سریع ناخودآگاه و ترجمه آگاهانه تحلیلی و حل مسئله باشند بلکه باید به‌مقتضای موقعیت از یکی به دیگری تغییر روش دهند (همچنین تشخیص دهند موقعیت چه هنگام تغییر روش را ایجاب نمی‌کند).
بنابراین برخی از فصل‌های کتاب «چگونه مترجم شویم»، خصوصاً تمرین‌هایی که در انتهای فصل‌ها قرارداد عجیب به نظر می‌رسد. اساتید و دانشجویانی که به تکنیک‌های آموزشی سنتی تحلیلی عادت دارند احتمال دارد در ابتدا ازنقطه‌نظر تحلیلی و تمرین‌های عملی که برای توسعه مهارت‌های ناخودآگاه طراحی‌شده گریزان شوند؛ و این احتیاط منتقدانه، چیز خوبی است. این بخشی از حرکت رفت‌وبرگشتی از پردازش ناخودآگاه به پردازش آگاهانه است. موضوعات مربوط به بحثی که قبل از تمرین‌های انتهای هر فصل قرار دارند درواقع برای پرورش این نوع از شکاکیت درباره ادعاهایی که در فصل مربوطه مطرح می‌شود طراحی‌شده‌اند. باید به دانشجویان فرصت داده شود که هم قدرت یادگیری و ترجمه ناخودآگاه را تجربه کنند وهم در مورد ماهیت و اثر آنچه تجربه می‌کنند تحقیق کنند. کارکرد ناخودآگاه بدون خودآگاهی منتقدانه به‌سرعت به روالی خسته‌کننده تبدیل می‌شود. انتقادات تحلیلی بدون تجربه‌ی نشاط‌آور به‌سرعت به شیوه‌ای بی‌روح بدل می‌شوند.
اصول اولیه مقصود این کتاب، مقدمه‌ای بر تئوری و عمل ترجمه است. چنین اصول مقدماتی نگاهی کلی ازآنچه مترجم انجام می‌دهد و چگونه ترجمه موردمطالعه قرار می‌گیرد را به دانشجویانی که فارغ‌التحصیل نشده‌اند (در برخی موارد فارغ‌التحصیلان) ارائه می‌دهد. برای رسیدن به این اهداف کتاب حاضر پر از جزئیات مربوط به فعالیت‌های حرفه‌ای مترجمین است، راه‌های یکپارچه‌سازی مجموعه‌های کاملی از دید نظری درباره ترجمه در فصل‌های ۱۰-۶ ارائه می‌شود، از تئوری‌های روانشناسی در فصل ۶ تا تئوری‌های واژه شناختی در فصل ۷، تئوری‌های زبان‌شناختی در فصل ۸ تئوری‌های اجتماعی در فصل ۹ و تئوری‌های فرهنگی در فصل ۱۰.
علاوه بر این، تمرین‌های طراحی‌شده نه‌تنها برای تدریس درباره ترجمه بلکه برای کمک به دانشجویان برای ترجمه بهتر نیز هست؛ و ممکن است از کتاب به‌عنوان مواد تکمیلی در سمینارهای عملی ترجمه نیز استفاده شود. ازآنجاکه این کتاب برای ترکیب زبان خاصی نوشته‌نشده است مدرس باید کارهایی برای سازگاری تمرین‌ها با زبانی که دانشجویان روی آن کار می‌کنند انجام دهد. هرچند برای چگونگی انجام این کار پیشنهاد‌هایی ارائه می‌شود پیش‌بینی نیازهای خاص افراد دانشجو در کشورهای سراسر دنیا غیرممکن می‌نماید. این کار همچنین آزادی عمل بیشتری به مدرسان می‌دهد تا تمرین‌های کتاب را با نیازهای دانشجویانشان سازگار کنند.
ازآن‌جایی‌که اغلب مترجمین (ازجمله خودم) برای این شغل به صور سنتی آموزش ندیده‌اند و بسیاری حتی امروز نیز آموزش رسمی نمی‌بینند، کتاب خودآموزی نیز تنظیم کرده‌ام. خوانندگانی که ثبت‌نام نکرده‌اند یا مشغول تدریس برنامه‌های آموزش مترجم هستند می‌توانند با خواندن فصل‌ها و انجام تمرین‌هایی که به کار گروهی نیاز ندارند از کتاب استفاده کنند. بسیاری از تمریناتی که برای کار گروهی طراحی‌شده را می‌توان به‌آسانی برای افراد مطابقت داد. مسئله اصلی عمل به تمرین‌هاست نه‌فقط فکر کردن به آن‌ها. آزمایش‌های فکری تنها هنگامی مؤثرند که به‌درستی آزمایش شوند نه اینکه فقط بازتابی باشد از چگونگی این یا آن آزمایش. برای دانلود این کتاب می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید