تفاوت ترجمه متن با ترجمه شفاهی/هم‌زمان چیست؟

ترجمه متن (translation) فرآیندی است که در آن کلمات یا متون از زبانی به زبان دیگر برگردانده می‌شود. مثل ترجمه متون فارسی به انگلیسی. درواقع ترجمه روندی است که انتقال مفهوم را به عهده دارد.

ترجمه شفاهی/هم‌زمان (interpreting) درواقع شرح و درک معنی است که بر اساس شواهد، اطلاعات، کلمات و یا رفتار صورت می‌گیرد. متونی که در ترجمه دچار اشکال می‌شوند نیاز به ترجمه به‌صورت تفسیر دارند که البته امری بسیار دشوارتر هست.

در گفتار شفاهی، مترجمین حرفه‌ای همواره بر سر دو راهی قرار می‌گیرند. ترجمه کلمه به کلمه گفتار به‌صورت که مؤدبانه بیان شود نمی‌تواند مفهوم را برساند. این امر مترجم را به استفاده از ترجمه به‌صورت تفسیر سوق می‌دهد. تفسیر به درک بهتر ترجمه کمک می‌کند.

تعریف ترجمه کتبی و ترجمه هم‌زمان/شفاهی

هم ترجمه کتبی و هم ترجمه شفاهی/هم‌زمان، هردو در یک‌چیز مشترک‌اند و آن ارتباط برقرار کردن بین زبان‌های مختلف است. ترجمه و محاوره خواه به‌صورت شفاهی و خواه به‌صورت کتبی صورت گیرد باید قبول کنیم که در درک بهتر بین زبان مؤثر هستند. بااین‌حال تفاوت‌هایی در چگونگی استفاده از زبان وجود دارد.

ترجمه کلمات نوشته‌شده، فنونی کاملاً متفاوت از ترجمه شفاهی/هم‌زمان دارد. و حرفه‌ای‌ها می‌توانند در ترجمه شفاهی/هم‌زمان شب را به‌روز تفسیر کنند. به همین دلیل به‌ندرت افرادی را می‌توان یافت که در هر دو حیطه ترجمه کتبی و یا هم‌زمان فعالیت کنند.

وقتی مترجم قلم بر کاغذ می‌نهد، می‌بایست با وفادار ماندن به محتوا، به‌درستی و باصداقت، ایده‌های متن زبان خارجی را با سبک و شکل اصلی بیان کند. مترجم متن را موردنقد و بررسی قرار می‌دهد و برای شناسایی معانی با پیچیدگی‌های آن متمرکز می‌شود. این فعالیتی است که نیاز به زمان زیادی دارد و برای اطمینان از درک صحیح باید بازنویسی شود.

مترجمان هم‌زمان، درواقع مجوز دارند که به شیوه‌ای هنرمندانه و با توجه به محدودیت‌هایی که در ترجمه ازلحاظ زمان و یا کمبود زمان‌دارند، با کلمه گفته‌شده برخورد کنند. مترجمان اجلاس‌ها، باید بتوانند سریع، مفهوم را برسانند. گاهی این نوع ترجمه به‌صورت هم‌زمان و با صدای پخش‌شده از بلندگو انجام می‌شود و گاهی بلافاصله پس از صحبت‌های سخنران می‌بایست انجام شود.

در ترجمه شفاهی/هم‌زمان مترجم باید در یک‌زمان هم گوش دهد و هم پیام را انتقال دهد که این مستلزم استفاده از تکنیک‌های مخصوصی است. استفاده از تکنیک‌های گوش دادن، یادداشت‌برداری، تنظیم کردن واحدهای اطلاعاتی زبان خارجی به نکته، از ضروریات است.

درواقع بزرگ‌ترین چالش در ترجمه هم‌زمان این است که در سریع‌ترین زمان، درک، تجزیه تحلیل، و فرمول‌بندی دقیقی از یک‌زبان به زبان دیگر ایجاد شود. مترجم هم‌زمان بلافاصله از شنونده به گوینده تبدیل می‌شود بدون این‌که هیچ زمانی برای تصحیح اشتباهات داشته باشد و بدون اینکه هیچ کنترلی بر سخنرانی و یا متن آن داشته باشد. پس جایی برای اشتباه باقی نمی‌ماند.

اهمیت کار مترجمین متن

بااین‌حال اهمیت کار مترجم نباید نادیده گرفته شود. درصورتی‌که محدودیت‌های زمانی و فوری برداشته شود، مترجمین با ابتکارات روانی، می‌توانند راه‌حل‌های مناسب را پیدا کنند. مترجم همیشه راه‌حل‌های دقیق را جستجو می‌کند نه راه‌حل‌هایی که فقط کار را انجام بدهد. برای این کار مترجم تکنیک‌های تحقیق و مشاوره‌ای را از طریق پایگاه داده‌های تخصصی به کار می‌گیرد تا درک خود از موضوع را گسترش دهد. درنتیجه ترجمه اغلب یک کار کارشناسی از موضوع موردنظر خواهد شد. از دیدگاه یک مشتری، فرآیند ترجمه و ویرایش و تصحیح و پیچیدگی‌هایش به کاهش اشتباه و حواشی منجر می‌شود. بنابراین محصول نهایی ترجمه کتبی متن بسیار شسته رفته‌تر از ترجمه شفاهی/هم‌زمان و هم‌زمان خواهد شد.

هرچند این دوشاخه از ترجمه مکمل یکدیگرند ولی بسیاری از مترجمان هم‌زمان هرگز وارد کار ترجمه کتبی نمی‌شوند و مترجمین متن نیز به کار ترجمه هم‌زمان سخنرانی‌ها نمی‌پردازند. کار ترجمه به‌صورت وسواس گونه به دنبال کمال طلبی و معنای دقیق کلمات است، به‌طوری‌که بتوان بر روی کاغذ آورد و در تجزیه تحلیل نهایی به اصلاح و تجدیدنظر پرداخت. اساس کار ترجمه، تیزبینی در کلمات و دستیابی به ذات و ماهیت کلمه است. و نیاز به داشتن قابلیت‌هایی خاص هست. ازجمله: توانایی به دست آوردن جزئیات دقیق زبان و توانایی انجام تجزیه تحلیل سریع پیام برای اطمینان از وفادار ماندن به متن در یک‌زبان خارجی.

هر دو دسته‌ی مترجمین متون کتبی و مترجمین هم‌زمان، صنعت‌گران زبان هستند. به رسمیت شناختن دوگروهی که هم مکمل هستند و هم جدا از هم، به رسمیت شناختن پیچیدگی‌های کار هر دو گروه حرفه‌ای است.