گزینش منابع در نوشتن مقاله پژوهشی (بخش دوم)

گردآوری اجزای مقاله از منابع اولیه و ثانویه

منابع اولیهٔ مقاله خود را جمع‌آوری کنید. منابع اولیه اجزایی هستند که شما طبق آن‌ها شروع به نوشتن می‌کنید درحالی‌که منابع ثانویه تفاسیر نوشته‌شده در مورد همان منبع اولیه است. زمانی که درزمینهٔ علوم انسانی، هنر، علوم اجتماعی پژوهش می‌کنید، منابع اولیه اهمیت ویژه‌ای خواهند داشت؛ اما درزمینهٔ پژوهش‌های علمی پیچیده، تجزیه‌وتحلیل منبع اولیه تا حد زیادی کار را سخت می‌کند. با توجه به موضوع غیرعلمی انتخابی شما برای تولید مقاله، لازم است که به موارد زیر دسترسی داشته باشید؛

-یک اثر ادبی
-فیلم
-یک کتاب خطی
-اسناد تاریخی
-نامه یا رونوشت
-نقاشی

در اینترنت به دنبال منابع ثانویه و مراجع باشید.

بسیاری از دانشگاه‌ها و مدارس به شما اجازهٔ عضویت اینترنتی در کتابخانه‌های الکترونیکی خود می‌دهند. از این طریق شما می‌توانید در بین کتاب‌های الکترونیکی موجود در پایگاه دادهٔ مرکز، به دنبال منبع مدنظرتان بگردید. این بانک‌های اطلاعاتی به شما امکان دسترسی به ژورنال‌های علمی، جزوات و کتاب‌های نوشته‌شده توسط دانشمندان، برخی اسناد تاریخی و … را می‌دهد.

اگر شما امکان عضویت در چنین کتابخانه‌هایی را ندارید می‌توانید از آرشیو ژورنال‌های معروف علمی، گوگل اسکالر و یا Jstor که در دسترس عموم قرار دارند، استفاده نمایید. برخی از این بانک‌های اطلاعاتی فایل PDF ژورنال‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهند. برخی دیگر به شما این امکان را می‌دهند که در مقالات و یا دیگر نوشته‌های علمی، متن موردنظر خود را جستجو کنید.

با استفاده از موتور جستجوی داخلی یک کتابخانه، لیست منابع خود را گردآوری کنید. علاوه بر پایگاه دادهٔ کتابخانه‌ها که می‌توان به شکل آنلاین به آن‌ها دسترسی داشت، شما می‌توانید از کتابخانه‌های بومی محل زندگی خود استفاده نمایید. در اکثر کتابخانه‌ها نرم‌افزار یا موتور جستجوی داخلی استفاده می‌شود که به شما اجازهٔ کاوش می‌دهد. شما قادرید تا بین عناوین، موضوع، نام نویسنده یا مؤلف و دیگر اطلاعات با توجه به موضوع خود جستجو کنید. مطمئن شوید که تمامی اطلاعات منبع برای رفرنس دهی مطالب (مانند نام نویسنده، عنوان کتاب، سال انتشار و…) را یادداشت کرده‌اید که مجبور نشوید مجدداً به کتابخانه مراجعه کنید. در این بانک اطلاعاتی آدرس مکان قرارگیری کتاب در قفسهٔ کتابخانه هم موجود است. پس به‌سادگی می‌توانید کتابی که درزمینهٔ موضوع شماست را پیدا کنید.

با کتابدار مشورت کنید. کتابدارها در مورد مجموعهٔ کتاب‌های موجود در کتابخانه اطلاعات مفیدی دارند. در بعضی از کتابخانه‌ها افرادی پیدا می‌شوند که در زمینه‌های خاصی مثل حقوق، ادبیات و یا صنعت حرفه‌ای هستند و این موضوع می‌تواند کمک بزرگی به شما بکند.

مطمئن شوید منابع تحقیقاتی انتخابی‌تان باعث گمراهی شما نمی‌شود.

• از منابع کارشناسی شده استفاده کنید؛ کارشناسی شده به معنای این است که پژوهشگران یا دانشمندان طبق پروسه‌ای دقت موضوعات بیان‌شده را ارزیابی کرده‌اند. یک منبع ارزیابی نشده، ممکن است نادرست و یا درهم‌برهم باشد.
• تکیه خود را بروی سایت‌های پربازدید نگذارید. وب‌سایت‌هایی مانند ویکی‌پدیا و دیگر سایت‌های مشابه برای دستیابی سریع به اطلاعات مفید و سودمند هستند ولی برای تجزیه‌وتحلیل‌های عمیق گزینهٔ درستی به شمار نمی‌روند. درست این است که سر نخ موضوعات را از وب سایت‌های معتبر به دست بیاورید ولی تحقیقات اصلی را بر پایهٔ منابع علمی صورت دهید. برای مطالعه‌ی بیشتر می‌توانید به مطلب روش جستجوی مقالات علمی، مراجعه کنید.
• کتاب‌هایی را استفاده کنید که ناشران معتبر پشتیبان آن‌ها هستند. کتاب‌های انتشاری دانشگاه‌ها منابع معتبری به شمار می‌آیند.
• از کارشناسان رشتهٔ خود در مورد ژورنال‌های علمی موردعلاقه‌شان پرس‌وجو کنید. تنوع ژورنال‌های علمی بسیار بالا است و تشخیص سطح علمی این ژورنال‌ها برای یک فرد مبتدی کار ساده‌ای نیست.
• از منابعی استفاده کنید که در نگارش آن‌ها از پی‌نوشت استفاده‌شده باشد و فهرست منابع غنی داشته باشد. رفرنس دهی دقیق نشان‌دهندهٔ این است که نویسندهٔ منبع شما از مطالب دیگر پژوهشگران بهره برده است و این می‌تواند ویژگی مثبت منبع انتخابی شما باشد.

اجزای تشکیل‌دهندهٔ مقالهٔ خود را به شکل سازمان‌یافته و در کنار هم حفظ کنید.

شما باید کتاب‌ها، ژورنال‌های و مقالات علمی که از آن‌ها استفاده کردید را بررسی کنید و فهرستی از آن‌ها تهیه نمایید و بدانید که از هرکدام چه مطالبی را برداشت کردید تا بعداً آن مطالب را کنار هم مرتب کنید. اگر از کامپیوتر و فایل PDF مقالات و کتاب‌ها بهره می‌برید یک پوشهٔ مجزا را برای اجزای مقالهٔ خود ایجاد کنید تا کارهایتان نظم خود را حفظ کند. می‌توانید نرم افزارهای مفید برای ذخیره و اشتراک گذاری اطلاعات هم بهره ببرید تا برای همیشه کتاب‌ها و مطالبتان را در اینترنت نگه‌داری کنید و دیگر نگران پاک شدن آن‌ها نباشید.

اطلاعات جمع‌آوری‌شده از منابع را عاقلانه استفاده کنید

دسته‌بندی منابع اولیه و ثانویه.

باری دیگر منابع اولیهٔ خود را با دقت برسی کنید و از روی نکاتی که برای مقالهٔ شما مناسب نوت برداری کنید. منابع ثانویه را برای یافتن ارتباط آن با موضوع اصلی، مطالعه سطحی کنید. تصور نکنید که تمامی منابعی که در اختیاردارید به یک اندازه با موضوع اصلی، مرتبط هستند. گاهی اوقات عناوین شمارا فریب می‌دهند و گاهی ممکن است مطالعات شما ناقص و یا کاملاً بی‌ربط به موضوع اصلی باشد. شاید فقط نیمی از منابع شما به‌طور کامل مفید واقع شوند. قبل از نوت برداری و دقت به جزئیات تصمیم بگیرید که یک منبع ارزش خواندن را دارد یا خیر.

راه‌هایی هست که به شما کمک می‌کند سریع‌تر در مورد ارزش منابع تصمیم‌گیری کنید؛

• نگاهی اجمالی به سرفصل‌ها و بخش‌بندی‌های کتاب بیندازید. قسمت‌هایی که برای مقالهٔ شما مفید به شمار می‌آیند را با نشانه مشخص کنید.
• مطالعه را از بخش مقدمه و بخش نتیجه‌گیری، شروع کنید. خواندن این دو بخش به شما کمک می‌کند که بفهمید نویسنده چه موضوعی را مطرح کرده است و در انتها قصد داشته به چه نتیجه‌ای برسد.
• نگاهی به پی‌نوشت‌ها بیندازید. این کار کمک می‌کند تا متوجه شوید نویسنده با افکار کدام‌یک از فیلسوفان موافق بوده است.

منابعی که بعد از رد شدن از این فیلتر کمترین ارزش را دارند، دور بیندازید.

با دقت یادداشت‌برداری کنید.

در این مرحله از کار ممکن است حجم اطلاعات تا حدی زیاد باشد که بین آن‌ها گم شوید. از طرفی ممکن است با مفاهیم، لغات و استدلالات جدیدی روبه‌رو شوید. پس تمام سعی خود را بکنید که نظم کارتان را حفظ کنید تا یکپارچگی افکارتان به هم نریزد. اگر روی نسخهٔ کپی از مقاله یا کتاب کار می‌کنید، می‌توانید مستقیماً نکات را در آن بنویسید در غیر این صورت از فایل ورد در کامپیوتر و یا یک دفترچه برای یادداشت نکات استفاده کنید.

نکاتی که باید حتماً یادداشت کنید شامل موارد زیر است؛

• استدلال و نتیجه‌گیری عمدهٔ منبع
• نکات کلیدی در مورد موضوع
• توضیحات مختلفی که در مورد نتیجه‌های به‌دست‌آمده در مقاله قیدشده است
• اصطلاحات و کلیدهای اصلی
• هر چیز جدید و شگفت‌آور
• هر چیزی که با آن مخالفید و یا به درستی‌اش شک دارید
• نقل‌قول‌های مفید
• سؤالاتی که بعد از مطالعهٔ منبع برایتان ایجادشده است.

برای نگارش مقاله‌ی خود ممکن است نیاز به ترجمه آن‌ها داشته باشید. برای تسریع و کمک به ترجمه مقاله هایی که انتخاب کرده‌اید، می‌توانید از خدمات ترجمه متن ترجمانو کمک بگیرید.

با دقت مطالب را رفرنس دهی کنید.

هر مطلبی را که از منابع یادداشت می‌کنید، با توجه به یکی از روش های موجود برای استناد، آن مطلب را به منبع ارجاع دهید. اکثراً نام نویسنده، تاریخ انتشار، عنوان نشریه یا کتاب و شماره صفحهٔ منبع را به‌عنوان لیست منابع، استفاده می‌کنند. قید کردن مابقی اطلاعات در فهرست منابع بستگی به روش رفرنس دهی شما دارد. استفاده از استناد به منبع برای رعایت حقوق سرقت علمی الزامی است.

سازمان‌دهی و مرتب‌سازی اطلاعات

در حینی که مشغول نت‌برداری هستید، اگر دقت کنید الگوهایی در مورد موضوع مقاله در نوشته‌های شما پدیدار می‌شود. آیا تضادی در آنچه نوشته‌اید مشاهده می‌شود؟ آیا همه‌ی مطالب حول یک موضوع واحد شکل‌گرفته‌اند؟ یادداشت‌ها را با توجه به این کلیدها سازمان‌دهی کنید.

ادامه در بخش سوم…