مراحل نوشتن مرور ادبیات تحقیق

پس از یافتن مسئله‌ی تحقیق و تصویب پروپوزال، دومین فصلی که برای انجام پایان نامه باید به انجام برسانید، بخش مرور ادبیات تحقیق و بررسی پیشینه تحقیق هست. بررسی پیشینه تحقیق، به‌منظور مطالعه تحقیقات و پژوهش‌های قبلی صورت گرفته درزمینهٔ و موضوعات مشابه می‌باشد. در این زمینه می‌خواهیم بدانیم که دیگران چه‌کارهایی را انجام داده‌اند تا کجا و چه حوزه‌هایی را موردبررسی قرار داده‌اند و از چه روش‌هایی برای حل مسئله تحقیق استفاده کرده‌اند. برای بررسی پیشینه پژوهشگر باید تلاش کند که همه‌ی مراکز و منابعی که گزارش‌ها گذشته در آن‌ها وجود دارد باید موردبررسی و جستجو نماید.

به مطالعه پیشینه تحقیق، مرور ادبیات تحقیق (Literature Review) نیز گفته می‌شود.

اهمیت و فواید بررسى مرور ادبیات تحقیق

بررسی مطالعات صورت گرفته  به این منظور است که پژوهشگر نشان دهد که درگذشته، چه‌کارهایی درزمینهٔ موردنظر صورت گرفته و با استفاده از این مطالعه، پژوهشگر تحقیق خود را با تکیه‌بر پژوهش‌های گذشته آغاز کند. با استفاده از این کار به شناخت بیشتر مسئله موردنظر و ابعاد مسئله پی خواهد برد. با بررسی دقیق ادبیات پژوهش می‌توانید:

۱- مفاهیم کلیدی مسئله را بهتر درک کنید و با تکیه‌بر پیشینه‌ی تحقیقات گذشته بتوانید بین مسائل مختلف تحقیق رابطه برقرار نمایید.

۲- شناخت کمبودها و خلأهای پژوهشی کارهای گذشته و استفاده از آن‌ها برای پیشبرد کار پژوهشی خود.

۳- یافتن ابزارهای مناسب برای پژوهش

۴- فراهم شدن زمینه براى تدوین بهتر فرضیه‌های تحقیق

۵- نشان دادن کمبود پژوهش‌های پیشین و تأکید بر ضرورت پژوهش فعلی

۶- آشنایی با روند تحقیقات آینده پژوهشگران با استفاده از پیشنهاد‌های آن‌ها برای تحقیقات آینده

۷- فراهم شدن تکیه‌گاه محکم براى استدلال منطقى در مرحله بررسى و ارزیابى فرضیه‌ها و استنتاج، به‌ویژه در تحقیقات تاریخى، توصیفى تحلیلى، علّى و همبستگى؛

۸- آشنایى باکسانی که در موضوعات مشابه کارکرده‌اند.

مراحل بررسى مرور ادبیات تحقیق

1. مشخص کردن واژگان کلیدی مرتبط با مسئله تحقیق؛ انتخاب واژه‌های کلیدی برای جستجوی مقالات مرتبط اولین کاری است که هر پژوهشگر باید انجام دهد. با استفاده از واژه‌های کلیدی با سرعت بیشتری می‌توانید به مقالات موردنظر خود دسترسی پیدا کنید.
2. جست‌وجوی منابع اطلاعاتی؛ مانند نمایه‌ها، چکیده نامه‌ها و کتاب‌های مربوط به موضوع تحقیق و به‌عبارت‌دیگر درباره هر یک از کلیدواژه‌ها، باید منابعی را که اطلاعات پژوهشی مربوط را به دست دهد، یافت. برای این امر، اولین و سریع‌ترین کاری که می‌توانید انجام دهید، استفاده از اینترنت و گوگل اسکولار می‌باشد. (آموزش استفاده از گوگل اسکالر را مطالعه کنید)
3. یافتن عنوان مقاله‌های مرتبط با موضوع تحقیق و دانلود یا دریافت یک نسخه‌ی کپی شده از آن (برای دانلود مقالات خارجی می‌توانید به سایت اینترنتی ایران پیپر مراجعه کنید.) برای اطلاع از روش‌های جستجوی مقالات علمی می‌توانید به مطالب دیگر ما مراجعه کنید.
4. گزینش مقاله مرتبط؛ در این مرحله، مقاله‌ها باید موردمطالعه قرار گیرد؛ تا میزان رابطه آن‌ها با موضوع تحقیق، مشخص شود و مطالبی که ارتباط کمتری با موضوع پژوهش دارند باید کنار گذاشته شوند.
5. تهیه چکیده؛ پس از مطالعه منابع، چکیده‌ای از آن‌ها تهیه می‌شود. از آن‌جایی که مقالات علمی معتبر همگی به زبان انگلیسی تهیه می‌شوند، لازم است برای گزینش و تهیه‌ی مرور ادبیات تحقیق، آن‌ها را از انگلیسی به فارسی ترجمه کنید. برای ترجمه مقالات خود می‌توانید روی شبکه‌ی مترجمین ترجمانو حساب کنید! ما در این امر متخصص هستیم.

تدوین چارچوب نظری و یا تجربی تحقیق، در این مرحله، بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از پژوهش‌های قبلی و نظریه‌های موجود مرتبط با مسئله، چارچوب نظری یا تجربی تحقیق، فراهم می‌شود.

* فهرست کتاب‌شناختی مقالات یا کتاب‌ها (Bibliography) که علاوه بر کمک در شناخت منابع، براى «جست‌وجوی ارجاعات» (Citation Search) نیز مفید است. «جست‌وجوی ارجاعات» فنّی است براى پیدا کردن تحقیقاتى که به تحقیقات دیگر استناد کرده‌اند و از این طریق، یافتن تحقیقاتى که دیگران بیشتر به آن ارجاع داده‌اند. هر کارى که به آن بیشتر استناد شده باشد، معتبرتر است. منابعى وجود دارند که تحقیقات جدید را ازنظر میزان ارجاع به آن‌ها درجه‌بندی و معرفى می‌کنند.

اگرچه ممکن است جست‌وجو در همه‌ی پایگاه‌های اطلاعاتی نیازمند وقت و حوصله‌ی زیادی باشد، اما درصورتی‌که کیفیت کار برای شما مهم است، انجام این کار ضروری است. ازاین‌جهت آشنا بودن به روش‌ها و ابزارهای جست‌وجو می‌تواند کمک زیادی به شما بکند. (با ابزارهای پایان نامه‌نویسی بیشتر آشنا شوید)

اشتباهات معمول در بررسى مرور ادبیات

اشتباهات معمول در بررسى پیشینه در بین پایان‌نامه‌های تحصیلى بیشتر به چشم می‌خورند. بسیارند پایان‌نامه‌هایی که یا با قضاوت شتاب‌زده و صریح حکم کرده‌اند: «هیچ تحقیقى درباره این مسئله یافت نشد»، یا تعداد بسیار کمى از تحقیقات مرتبط را معرفى کرده‌اند. در برخى موارد نیز که نقد و تحلیلى صورت گرفته است، به شکل منطقى ضرورت تحقیق کنونى توجیه نشده است و یا آدرس‌دهی تحقیقات پیشین، ناقص است و نقص‌هایی دیگر از این قبیل.

توجه به اشتباهات زیر و سعى در پرهیز از آن‌ها می‌تواند از بروز نقص‌های مختلف ازجمله موارد مزبور پیش‌گیری کند.

1. عدم تعریف دقیق مسئله و مفاهیم کلیدى آن
2. تنبلى و شتاب‌زدگی در جست‌وجوی منابع
3. پیشینه‌ی تحقیق خود را فقط بر یک یا دو مقاله گذاشتن
4. تأکید بر نتایج تحقیقات و غفلت از روش‌ها و ابزارها
5. قضاوت درباره تحقیقات، روش‌ها، مسائل و نتایج آن‌ها پیش از فهم درست آن‌ها