ترجمه چیست؟ برگرفته از نظرات صفدر تقی زاده مترجم برجسته ایرانی

ترجمه چیست؟ آیا برگرداندن واژه‌ها از زبان مبدأ به زبان مقصد را ترجمه گویند؟ ترجمه خوب چیست؟ آیا آشنایی با زبان انگلیسی و اصطلاحات و لغات تضمین کننده ترجمه خوب است؟ در این مطلب نظرات صفدر تقی زاده ، مترجم و نویسنده توانای ایرانی در مورد ترجمه گردآوری شده تا راهنمای مترجمین تازه کار باشد.

بیوگرافی صفدر تقی زاده

صفدر تقی زاده به سال ۱۳۱۱ و در آبادان به دنیا آمد. در دوران دبیرستان با هنر و ادب ایرانی آشنا شد. این علاقه موجب شد تا فوق لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی را آر دانشگاه تهران اخذ نماید. مدتی در دانشکده نفت آبادان زیر نظر اساتید انگلیسی به تحصیل پرداخت. تحصیل در دانشکده نفت موجب پیشرفت دانش زبان انگلیسی وی شد.

صفدر تقی زاده علاوه بر ترجمه انگلیسی به فارسی و ترجمه فارسی به انگلیسی، سال‌ها به تدریس زبان انگلیسی پرداخت. وی در دانشگاه‌های تهران، علامه طباطبایی و شهید بهشتی تدریس زبان انگلیسی تخصصی را بر عهده داشت. عضو هیئت داوران جایزه ادبی مجله گوردون، جایزه ادبی پکا، جایزه ادبی گلشیری و جایزه ادبی یلدا بود ولی هرگز ترجمه را رها نکرد. اگر ادبیات وجود نداشت، نویسنده: دوریس لسینگ و شعر جهان، شاعر: سی. ک. ویلیامز نمونه‌ای از ترجمه انگلیسی به فارسی تقی زاده می‌باشد.

معنی ترجمه خوب چیست؟ آیا ترجمه یک کار خلاقه ادبی به حساب می‌آید یا یک کار مکانیکی است؟

صفدر تقی زاده در پاسخ به این سؤال چنین گفت: “یک ترجمه خوب ادبی ترجمه‌ای است که خواننده حین خواندن آن از هر یک از جمله‌ها و پاراگراف‌هایش لذت ببرد. همان‌طور که وقتی یک اثر داستانی از یک نویسنده خوب می‌خواند لذت می‌برد. در داستان نویسی امروز همان قدر که به مضمون پردازی و انتخاب موضوع‌های پرفراز و فرود اهمیت داده می‌شود، به ریزه کاری‌ها و هوشمندی‌ها و نکته سنجی‌های نویسنده هم بها می‌دهند و اصلاً در بعضی از داستان‌های نوگرایان حتی از فرازوفرود روایتی خبری نیست و آنچه جذاب‌تر است متن زیبا و ظریف است.

در یک ترجمه خوب یک خواننده اهل می‌فهمد که ظرافت‌های نوشته اصلی بازآفرینی شده یا خیر. خلاقیتی در ترجمه به کار رفته یا خیر. همین ریزه کاری‌ها و تردستی‌های به کار گرفته شده در زبان ترجمه است که آن را به صورت یک کار خلاقه ادبی درمی‌آورد. هرقدر که قریحه ذاتی مترجم قوی‌تر باشد، کیفیت زبان ترجمه دل‌نشین‌تر از کار درمی آید. به نظر من همین قریحه ذاتی است که خلاقیت هنری و ادبی می‌آفریند اما حاصل ترجمه مکانیکی که در آن بدون زحمت فکری فقط به انتقال مفاهیم بسنده شده باشد، غالباً خشک و بی روح است.”

ترجمه شبیه نوشتن 

وی ترجمه و نوشتن را در یک راستا قرار داد و در ادامه گفت:

” شاید بشود گفت که ترجمه شبیه نوشتن است. هر دو به قریحه ذاتی احتیاج دارند. از بعضی جهات کار مترجم از یک نویسنده سخت‌تر هم هست چون نویسنده وقتی مطلبی می‌نویسد اگر دید توان شرح و توصیفش را ندارد، می‌تواند موضوع را عوض کند. اما مترجم با یک کتاب نوشته شده سروکار دارد و باید همان طور که هست ادامه‌اش بدهد و دخالتی در متن نکند. و راهی برای برگرداندن شگردهای نویسنده پیدا کند و در این کار قوه خلاقه‌اش را به کار اندازد.

وجود همین قوه خلاقه است که مثلاً مترجمی صمیمی و زحمتکش و فروتن پس از شصت سال کار ترجمه باز آرزویش این است که اثر ادبی دیگری ترجمه کند و از چاپ آن لذت ببرد. درست مثل آن شاعری که درباره خود گفته است من وقتی از نوشتن یک شعر فارغ می‌شوم احساس مرغی را دارم که تخم تازه‌ای گذاشته است “.

صفدر تقی زاده آثار ترجمه شده نجف دریابندری را ترجمه‌ای روان توصیف می کرد ” اگر ترجمه‌های نجف دریابندری را بخوانید، می‌بینید که زبان او کاملاً ساده است و آثار به خاطر روانی و شفاف بودن زبان خواننده را به خود جذب می‌کند ”

مراسم تجلیل از صفدر تقی زاده

در ۱۵ آذر امسال مراسم بزرگداشتی در کتاب فروشی انتشارات علمی و فرهنگی به پاس زحمات استاد صفدر تقی زاده برگزار شد در این مراسم تقی زاده در مورد وضعیت ترجمه در ایران گفت:

“معتقدم در حال حاضر چند مترجم خوب داریم که آثار خوبی از آمریکای لاتین، آمریکا و انگلیس به فارسی ترجمه می‌کنند. آثاری که قابل توجه و خوب‌اند، اما مترجمانی هم داریم که فقط با دانستن انگلیسی پا به عرصه ترجمه گذاشتند. لطمه ترجمه از طرف این افراد بود. کسانی که بدون اینکه فارسی بدانند آثاری را ترجمه می‌کردند.”

در پایان مراسم ضمن تجلیل از تقی زاده و آثار با ارزش نوشتاری و ترجمه‌ای ایشان، لوح تقدیر و هدیه‌ای به پاس ۵۰ سال ترجمه و حفظ ارزش های فرهنگی تقدیم ایشان شد.

لازم به ذکر است این مترجم برجسته ایرانی به دلیل ضعف قوه بینایی مدتی است کم کار شده و کمتر به ترجمه پرداخته است. در پایگاه فرهنگی noormags آثار نوشته شده و ترجمه‌ای تقی زاده قابل دانلود و استفاده می‌باشد.

http://www.noormags.ir/view/fa/creator/203119