راهنمای ترجمه کتاب تخصصی برای دانشجویان دکترا و کارشناسی ارشد

شاید شما هم جزء آن دسته از افرادی باشید که فکر می کنید هرکس که مسلط به دو زبان است، می تواند مترجم خوبی باشد. مثلا یک تحصیل کرده در رشته مهندسی کامپیوتر که دوره های سطح بالای زبان انگلیسی را با موفقیت گذرانده و تسلط خوبی بر زبان انگلیسی دارد، به راحتی می تواند ترجمه کتاب تخصصی در زمینه مهندسی کامپیوتر را انجام دهد. اما باید بدانید که در حقیقت چنین چیزی صحت ندارد و لزوما یک فرد مسلط به زبان دیگر، نمی تواند از عهده ترجمه تخصصی یک کتاب بربیاید. چرا که ترجمه تخصصی کتاب اصول و مهارت های خودش را دارد که در ادامه این مقاله مطرح می کنیم.

تفاوت ترجمه کتاب تخصصی و ترجمه کتاب عمومی

اگر به طور کلی برای ترجمه مطالب عمومی از هر زبانی به زبان دیگر سه دانش تسلط به زبان مبدا، تسلط به زبان مقصد و دانش نحوه انتقال مفهوم را مدنظر قرار بگیریم؛ در ترجمه کتاب تخصصی یک دانش چهارم نیز مورد نیاز است. در ترجمه کتاب تخصصی علاوه بر تسلط بر روی سه فاکتور دیگر، مترجم باید دانش تخصصی لازم در آن رشته را نیز داشته باشد.

بنابراین اگر شما نیز به فکر ترجمه کتاب تخصصی هستید ولی فقط مسلط به سه دانش ترجمه عمومی هستید، پیشنهاد می شود تا زمانی که بر روی موضوعات تخصصی مسلط نشدید و اطلاعات لازم در مورد آن رشته و لغات تخصصی را کسب نکردید، از ترجمه در این حوزه خود داری کنید.

مهارت های ترجمه کتاب تخصصی

اما آیا ۴ دانش کلی بالا برای ترجمه کتاب کافی است؟ هر چند ۴ مورد مطرح شده فوق دانش های کلی مورد نیاز برای ترجمه کتاب تخصصی است؛ ولی برای انجام عملی کار ترجمه نیاز به داشتن و دانستن تکنیک ها و مهارت های دیگری است. البته برخی از مهارت های مورد اشاره، خود بسط یافته دانش های ۴ گانه ترجمه تخصصی هستند. در ادامه به تکنیک ها و مهارت های ترجمه کتاب تخصصی اشاره می کنیم. پس تا انتها همراه ما باشید.

۱- زبان شناس خوبی باشد

شاید بتوان مهمترین و کلیدی ترین مهارت یک مترجم در ترجمه کتاب تخصصی را زبان شناسی دانست. یک مترجم خوب باید به زبان مبدا و مقصد آشنایی زیادی داشته باشد. با اصطلاحات و لغات آشنا باشد تا بتواند مفهوم ترجمه تخصصی را به خوبی انتقال دهد.

۲- با قواعد نگارشی آشنا باشد

در ترجمه کتاب تخصصی مترجم باید علاوه بر زبان شناسی، با اصول و قواعد نگارش هر دو زبان، خصوصا زبان مقصد آشنایی خوبی داشته باشد. این مهارت علاوه بر اینکه در طول سال ها از طریق تحصیلات به دست می آید، باید تکرار و تمرین همراه باشد تا مترجم بتواند از آن به خوبی در ترجمه کتاب تخصصی بهره گیرد.

۳- با فرهنگ کشور مبدا آشنایی داشته باشد

«هر که بامش بیش، برفش بیشتر» تصور کنید این ضرب المثل معروف و رایج ایرانی را بخواهید عینا به انگلیسی یا زبان دیگری ترجمه کنید. قاعدتا نتیجه خنده دار و نامفهوم خواهد بود! به همین جهت یک مترجم کتاب تخصصی باید با فرهنگ های مختلف، از جمله فرهنگ کشوری که قصد ترجمه از آن زبان و یا به آن زبان را دارد، به خوبی آشنا باشد تا بتواند اصطلاحات و کنایه هایی که ریشه در فرهنگ آن کشور را دارد به خوبی منتقل کند.

۴- دانش تخصصی کافی داشته باشد

تحصیلات آکادمیک یکی از بهترین راه های کسب دانش تخصصی به منظور ترجمه کتاب تخصصی است. البته دانش تخصصی در یک رشته را با کار کردن و کسب تجربه در آن رشته نیز می توان کسب کرد. در هر صورت چه به صورت آکادمیک و چه غیر آکادمیک باید در رشته ای متخصص باشید تا بتوانید متون آن رشته را به خوبی ترجمه کرده و مفهوم را به خوبی منتقل کنید.

۵- توجه به جزئیات و واحدهای اندازه گیری

تصور کنید شما در حال ترجمه تخصصی یک کتاب هستید که واحدهای اندازه گیری پوند و اینچ – که در ایران چندان رایج نیست – در آن به کرات تکرار شده است. شاید در این حالت برای انتقال راحت تر مفهوم بهتر باشد که واحدها را به معادل فارسی آن (گرم و سانتی متر) تبدیل کنید. هرچند این تبدیل واحد کار آسانی است و به لطف نرم افزارهای مبدل نیز وقت چندانی نمی گیرد، با این حال باید دقیق و ریزبین باشید تا از بروز هرگونه اشتباهی جلوگیری کنید.

البته ممکن است اشتباهات جزئی از طرف ناشر و یا مولف در متن اصلی کتاب باشد که به مترجم ارتباطی ندارد. اما نادیده گرفتن این اشتباهات توسط مترجم متخصص باعث می شود که حداقل برخی از مخاطبان اعتماد خود را نسبت به مترجم از دست دهند.

۶- مهارت های فنی کافی داشته باشد

فرض کنید قرار است عهده دار ترجمه یک کتاب تخصصی شوید. قطعا نمی خواهید که کل متن ترجمه را بر روی کاغذ به صورت دستویس پیاده کنید و بعد آن ها را به یک ارائه دهنده خدمات کافی نت بدهید تا برای شما تایپ کند؟! از آنجا که تکنولوژی جزء جدایی ناپذیر زندگی عصر حاضر است و اغلب کسب و کارها به نحوی با آن گره خورده است، یک مترجم کتاب تخصصی نیز باید آشنایی کافی با آن داشته باشد.

برای مثال یک مترجم باید بتواند با ابزارهای رایج شرکت مایکروسافت از جمله ورد به خوبی کار کند. توانایی ویراستاری با نرم افزارهای ویراستیار را داشته باشد. و حتی اگر لازم بداند مهارت کافی در استفاده از نرم افزارهای تایپ صوتی برای صرفه جویی در زمان را داشته باشد.

۷- متعهد و با اخلاق باشد

هرچند تخصص لازمه هر کاری است، اما اگر تعهد همراه آن نباشد می تواند به بی راهه کشیده شود. برای مثال در ترجمه تخصصی کتاب ، یک مترجم نباید آن بخش هایی را که فکر می کند درست است، ترجمه کند و آن بخش هایی را که تصور می کند غلط است، به دلخواه خود ترجمه نکند. مترجم نباید متعصب باشد و تغییر در متن ترجمه ایجاد کند. همچنین مترجم باید با حوصله باشد و پس از ترجمه بخش یا کل کتاب مجددا در آن بازبینی کند تا ایرادات احتمالی را برطرف کند.

با این حال در ترجمه برخی از کتاب ها، ممکن است جاهایی که مغایرت فرهنگی و … دارند نیاز به حذف و یا اندکی تغییر باشند که در آن صورت هم باید با رضایت مولف باشد، هم در ابتدای کتاب به این مسئله اشاره شده باشد.

به ۷ مهارت مورد نیاز جهت ترجمه کتاب تخصصی اشاره کردیم. هر چند همه مهارت های مورد نیاز جهت ترجمه کتاب تخصصی ختم به این موارد نمی شونند؛ اما با آشنایی و رعایت نکات مطرح شده می توانید به یک مترجم کتاب تخصصی موفق تبدیل شود.

این مطالب را هم بخوانید:

 ترفندهای مفید برای ارتقا کیفیت ترجمه متن

ترجمه کتاب های علمی دانشگاهی و نحوه امتیاز گیری از ترجمه کتاب

هنر ترجمه کتاب