هفت تکنیک ترجمه که حرفه ای ها از آن استفاده می کنند

روش ترجمه شیوه به کار رفته در ترجمه کل متن است (method) ولی تکنیک ترجمه به اجزای کلامی به کار رفته در ترجمه بستگی داشته و می‌تواند در کلمات و صفحات مختلف به گونه‌ای متفاوت انجام شود. (technique). مترجمین موفق با استفاده از تکنیک‌ها، ترجمه‌ای روان و قابل درک را ارائه می‌کنند. در این مطلب ۷ تکنیک مفید برای ترجمه خوب بررسی می‌شود.

۱-قرض گرفتن (Borrowing)

در این تکنیک در واقع کلماتی از زبان منبع در ترجمه لحاظ می‌شود. به طور معمول کلمات قرض گرفته شده را به صورت ایتالیک در متن ترجمه وارد می‌کنند تا مشخص شود که ترجمه‌ای صورت نگرفته و کلمه اصلی عیناً نوشته می‌شود مثال: کلمه gaucho ممکن است در متن ترجمه قرار گیرد. همانطور که دیده می‌شود، قرض گرفتن در واقع ترجمه نیست و اصل کلمه در زبان اصلی نوشته می‌شود.

۲- گرته برداری (calque)

کلمه calque که در فرهنگ لغت به گرته برداری ترجمه شده معادل نامی است که برای این تکنیک استفاده می‌شود. وام گیری زبانی به صورت اصطلاحی و یا وازگانی را گرته برداری گویند. به عبارتی دیگر این تکنیک برای ترجمه اصطلاحات و یا واژه‌هایی به کار می‌رود که نمونه‌ای در زبان ترجمه ندارند. برخی از نوآوری‌ها در همه جای دنیا به همان نام در زبان اصلی استفاده می‌شوند برای مثال واژه Computer اغلب به همان صورت کامپیوتر استفاده می‌شود. هر چند برخی از متون به جای آن از رایانه استفاده می‌کنند و یا واژه electronic mail یا پست الکترونیکی در اغلب موارد به عنوان ایمیل ترجمه می‌شود که کوتاه شده همان کلمه اصلی است. استفاده از واژه رایانامه به جای ایمیل هر چند فارسی است ولی چندان رایج نمی‌باشد.

۳-ترجمه تحت لفظی (literal translation)

ترجمه تحت لفظی متداول‌ترین تکنیک ترجمه است که واژه‌ها به صورت کلمه به کلمه به زبان مقصد ترجمه می‌شود. این ترجمه ساختار ادبی خوبی همچون زبان منبع دارد. استفاده از تکنیک ترجمه تحت اللفظی برای زبان‌هایی که به جهت فرهنگی نزدیک به یکدیگر می‌باشند بسیار مناسب است. در واقع ترجمه می‌بایست با زبان اصلی از لحاظ فرهنگی، دستور زبان و سبک نوشتاری هم خوانی داشته باشد. برای مثال ترجمه تحت اللفظی what time is it را می‌توان به ساعت چند است ترجمه کرد.

۴- جابه جایی (Transposition)

تکنیک ترجمه (Transposition) به مفهوم تعویض و یا جابه جایی از سطحی به سطح دیگر از لحاظ گرامری است که تفاوت معنایی در متن ایجاد نمی‌کند. در واقع دستور زبان در فرایند ترجمه تغییر می‌کند ولی انتقال معنی به شکل صحیحی انجام می‌شود. این تکنیک ترجمه اغلب به منظور روان سازی در ترجمه صورت می‌گیرد و ممکن است جای معلوم و مجهول و یا قید و صفت جابه جا شود ولی مفهوم جمله همواره ثابت می‌باشد برای مثال: عبارت the president thinks that به این تعبیر “فکر رئیس جمهور این است” به کار گرفته شود.

۵- تلفیق (Modulation)

تلفیق، تغییر بیان و یا تغییر شکل متن است که از طریق تغییر معنایی صورت می‌گیرد. در تکنیک ترجمه تلفیق استفاده از مفاهیم در زبان مبدأ و زبان مقصد متفاوت می‌باشد ولی ایده اصلی دست نخورده باقی می‌ماند. در واقع مترجم با تغییر در معنی، سعی در گویاتر کردن دیدگاه نویسنده اصلی دارد. به کار گرفتن جملات متفاوت در ترجمه که همگی بیانگر یک مفهوم واحد می‌باشند در ترجمه کتاب، ترجمه مقاله و انواع ترجمه کاربرد دارد. در این تکنیک بر خلاف تکنیک جابه جایی، مقوله‌های ذهنی می‌تواند دستکاری شود. در حالی که در جابه جایی مقوله‌های دستوری تغییر داده می‌شود. برای مثال: جمله is it belong to you می‌تواند به “این مال شماست”، ترجمه شود

۶-تکنیک ترجمه معادل یابی (equivalence)

به کارگیری عباراتی متفاوت برای انتقال پیامی یکسان را معادل یابی گویند. بسیاری از اصطلاحات، اصوات و نام برندها نیازمند معادل سازی است. در این تکنیک باید انتقال پیام به صورتی باشد که هم در زبان اول و هم در ترجمه یک برداشت و یک واکنش را ایجاد کند. مترجم باید بتواند خوانندگان هر دو زبان را به یک برداشت واحد برساند. برای این کار مترجم سعی در یکسان سازی موقعیت در زبان اصلی با زبان مقصد را دارد برای مثال: Once burned, twice shy می‌تواند به “بار اول سرخ شد و بار دوم سوار شد” با توجه به مضمون اصلی ترجمه شود.

۷- اتخاذ یا اقتباس (adaptation)

در adaptation مترجم به همانندسازی از لحاظ فرهنگی می‌پردازد. به طور معمول در ترجمه آزاد از تکنیک ترجمه و یا اقتباس استفاده می‌شود که منظور تناسب ترجمه و تغییر در متن برای هدف خاصی است. چنین ترجمه‌ای برای خواننده ملموس‌تر و آشناتر می‌باشد. در ترجمه تخصصی و علمی استفاده از اقتباس چندان رایج نیست ولی در متون کودکان به لحاظ فرهنگی باید تغییراتی داده شود تا برای کودک قابل فهم تر باشد. برای مثال دو کلمه soccer و football در حالی که تفاوت دارند ولی با کلمه فوتبال ترجمه می‌شوند که برای همه اقشار شناخته شده تر است که به آن اقتباس گویند.